Geschiedenis van mountainbiken

Onderdeel van onze missie is bezoekers te vertellen over de geschiedenis van het mountainbiken. Deze geschiedenis willen wij levend houden. In het museum vind je een paar van de eerste mountainbikes ooit. Door het museum heen hebben we een tijdlijn opgesteld waarin je de ontwikkeling van het materiaal kunt zien. Op deze pagina lees je de ontwikkeling van het mountainbiken door de jaren heen.
Mountainbiken is ontstaan uit een hobby, een uit de hand gelopen passie.
De film ‘Klunkerz’ uit 2007 gaat hierover. In de film wordt uitgelegd welke mensen er ooit met mountainbiken begonnen zijn en hoe het zo’n populaire sport is geworden.

Marin County, Noord-Californië

Er is niet één persoon aan te wijzen die het mountainbiken heeft uitgevonden. Er zijn altijd mensen geweest die offroad hebben gefietst. Wat wel een vaststaand feit is, is dat het mountainbiken zoals wij het nu kennen, ooit begonnen is in Marin County, in het noorden van Californië. In de jaren ’70 was er een groep fietsers die begonnen te experimenteren met fietsen en fietsmateriaal. Gary Fisher, Charlie Kelly, Joe Breeze en Tom Ritchey zijn bekende namen uit deze groep. De vrienden hadden geen idee dat zij een start aan het maken waren met een sport die later Olympisch zou worden! De heuvels ten noorden van San Francisco leenden zich prima om deze sport te beoefenen. Hier ligt de meest bekende berg in het mountainbiken: Mount Tamalpais, een berg van 800 meter boven zeeniveau.

‘’Voor ons, was het mountainbiken bevrijdend. Het voelde als vliegen.’’
Otis Guy, 2007.

Mountainbiken: offroad fietsen

Mensen waren in de jaren ’60 gewend om te fietsen op asfalt en andere begaanbare wegen. Maar voor het ‘offroad’ rijden, waren andere tactieken nodig. Een normale fiets had niet de grip of goede bouw voor het omgaan met zand, wortels, modder, gras en kiezels.
Je kon één keer een heuvel in het bos afrijden en vervolgens had je twee lekke banden.
Daar moest iets op gevonden worden! De mannen besloten dat ze zwaardere fietsen nodig hadden die tegen een stootje konden. Ze begonnen met oude Schwinn Excelsiors uit de jaren ‘40, die zij ook wel ‘Klunkerz’ noemden. Ze vonden oude fietsen en haalden daar de spatborden, kettingkast en tank (deze tank had geen functie maar was puur voor de sier) vanaf. Ze merkten dat hoe zwaarder en meer solide een fiets was, op hoe meer plekken ze konden komen, simpelweg omdat het materiaal het nu toeliet.

Clubs

The Larkspur Canyon Gang waren de allereersten die op Mount Tamalpais reden. De groep zag Mount Tamalpais als hun speeltuin. Ze groeiden op in de buurt en speelden regelmatig in de bossen. Uiteindelijk gingen ze er als tieners ook hutten bouwen en hun fietsen meenemen. Ze kregen er een kick van om naar beneden te crossen, maar eigenlijk waren hun fietsen niet geschikt voor de bospaden. Zij knutselden ook aan hun fietsen, maar niet zo fanatiek als de jongens van de eerdergenoemde clubs.

In 1972 werd de Marin County Velo Club Tamalpais opgezet, door de eerder genoemde mannen. Gary was destijds een klasse 1 wegrijder. Bij de Velo Club was ook één vrouw lid: Wende Cragg. Zij stond bekend als de koningin van het mountainbiken, omdat zij de enige vrouw was die toen betrokken was bij de sport. Wende zorgde bij elke rit voor camera beelden in de vorm van foto’s en film. Ze had nog geen idee dat ze geschiedenis vastlegde!

The Morrow Dirt Club kwam tijdens een georganiseerd fietsevenement tevoorschijn: een club die hun fietsen nog verder hadden aangepast. Zij hadden ook dikke banden, maar voegden derailleurs, voorremmen, versnellingen en soms zelfs een motor toe. Daarmee konden zij veel meer met hun fiets dan de mannen van de Velo Club. De Marin County Velo Club had zulke fietsen nog nooit gezien en vond dit machtig interessant. Ze vonden het vooral leuk dat iemand buiten het hun bekende gebied ook bezig was met het aanpassen van fietsen. Joe Breeze heeft lang geprobeerd om The Morrow Dirt Club te vinden, maar de club was inmiddels uit elkaar gevallen. Joe begon dezelfde mechaniek als hen te gebruiken.
Omdat The Morrow Dirt Club niet te vinden was, kregen zij pas 20 jaar later de erkenning voor het toevoegen van derailleurs, voorremmen en versnellingen.

Tijdlijn

De oorsprong van het mountainbiken begon in de late jaren ’60 en begin jaren ’70: het tijdperk van de hippies. Toen heerste er een cultuur die zich afzette tegen het normale regime. Sommige mensen deden dit met rock en roll, festivals, drugs en alcohol. Anderen deden dit door te fietsen in de natuur (soms gecombineerd met het eerder genoemde..). Oorspronkelijk werden hiervoor fietsen gebruikt uit de jaren ’30: deze hadden dikke banden. Deze banden werden ook wel ballonbanden genoemd vanwege hun dikte.

1968

In Marin County nemen steeds meer mannen hun fietsen mee op Mount Tamalpais. Ze merken dat hun fiets niet geschikt is voor de ruwe paden, maar hebben plezier in het naar beneden racen en het uitzoeken hoe de fiets heel blijft. Daarvoor gebruiken ze klunkerz, vooroorlogse fietsen met dikke banden die makkelijk omgebouwd kunnen worden.

1972

De Velo Club Tamalpais wordt opgezet met o.a. leden Charlie Kelly, Gary Fisher, Joe Breeze en Tom Ritchey. De Velo Club reed met hun fietsen op de weg. Hoewel ze voor hun hobby op gewone racefietsen reden, kwamen ze voor vergaderingen van hun Club allemaal op hun klunkerz aangefietst. In de Velo Club werd steeds meer onderzoek gedaan naar het ombouwen van hun fietsen om ze geschikt te maken voor het berijden van berglandschap.

1976

In de late jaren ‘70 werden de fietsen steeds verder aangepast. Gary Fisher gebruikte onder andere versnellingen en remmen voor motoren: deze gingen nooit kapot! Ondertussen waren er nog steeds single speed bikes, maar het bleef hiermee moeilijk om bergen te beklimmen. Fietsen met versnellingen wonnen dan ook snel terrein. Van singlespeed werd overgeschakeld naar vijf versnellingen en later naar tien versnellingen.

1976

In oktober werd er een mountainbike festival georganiseerd: Repack. Dit was een downhill wedstrijd op Mount Tamalpais. Velen noemen dit het beginpunt van de sport zoals wij die nu kennen.

1977

In ’77 werd de mountainbike nog verder ontwikkeld. De mannen begonnen te praten over het produceren van echte mountainbikes. Ze begonnen met zware frames, maar zetten daar lichtere onderdelen op. Door het zware frame ging het echter nog steeds moeizaam. Craig Mitchell was een man die bekend stond om het maken van experimentele fietsen. Hij gebruikte een wetenschappelijke benadering om fietsen te bouwen, iets wat niet standaard gedaan werd. Charlie Kelly vroeg hem een kopie te maken van de Excelsior fietsen die zij in het begin gebruikten, alleen dan een veel lichtere versie. Dit was de allereerste custom-made mountainbike. Hij werkte nog steeds niet naar behoren, maar het was wel een uitvinding op zichzelf.

1977

Later ging Joe Breeze zelf frames bouwen voor mountainbikes; hij bouwde zelf hiervoor al raceframes. Hij spendeerde veel tijd aan het uittekenen van het frame zodat de verhoudingen precies goed waren. Hij was degene die de allereerste mountainbike, bedoeld voor mountainbiken ontwierp. Er werden in die eerste oplage 10 mountainbikes gemaakt, die samen 750 dollar kostten. Ze waren alle 10 verkocht nog voordat ze af waren. Joe nam deze fiets mee naar een wedstrijd en won hem. De mensen begonnen zijn mountainbike ‘Breezers’ te noemen, naar zijn achternaam.

Pearl Pass Colorado Crested Butte - Wende Cragg photo

1977 → 1979

Het eerste artikel over mountainbiken verscheen in de Co Evolution Quarterly. De fietsers uit Marin County kwam ter ore dat er in Colorado ook mensen mountainbikes bouwden en hier jaarlijks een evenement voor organiseerden. Ze besloten richting Colorado te gaan. Daar aangekomen bleek dat deze mensen er minder serieus in stonden. De tocht ging door, na een goed feestje. Ze beklommen de Crested Butte. Schrijver Richard Nilsen schreef hierover in de Co Evolution Quarterly. In zijn artikel beschreef hij hoe anders de sport was vergeleken met gewoon fietsen en wat voor risico’s eraan verbonden waren. Ook beschreef hij hoe de mountainbikes werden gemaakt en wat voor impact dit had. Na de tocht op de Crested Butte verschenen de mannen van Marin County op de cover van Bicycle Sport. Toen kregen zij langzaam steeds meer landelijke aandacht en kwamen daardoor zelfs op tv in 1979.

1979

Ondertussen wilden Charlie Kelly, Gary Fisher en Tom Ritchey hun eigen fietsen maken; zij hadden een andere kijk op wat geschikt was als materiaal en hoe de verhoudingen zouden moeten lopen. Tom maakte een frame voor Gary, die vervolgens de mountainbike afmaakte met de overige onderdelen. Dit deed hij samen met Charlie Kelly onder de bedrijfsnaam MountainBikes. De naam Ritchey was verbonden aan het bedrijf MountainBikes omdat Tom Ritchey de frames leverde. Gary Fisher maakte de fout om van beide namen één logo te maken. Mensen zagen het niet meer als twee aparte bedrijven. Gary Fisher en Charlie Kelly hadden geen rechten op de naam Ritchey. Gary Fisher kocht in 1982 Charlie Kelly uit en ging alleen verder met Tom Ritchey. Ritchey splitste later op zijn beurt van Fisher, omdat hij zich wilde blijven richten op handgemaakte fietsen, waar Fisher zich meer richtte op massaproductie van mountainbikes.

1981

Ook een grote speler in die tijd was Mike Sinyard. Hij zette in 1974 Specialized op, een bedrijf dat moeilijk beschikbare fietsonderdelen importeerde vanuit Europa. Gary Fisher kocht destijds al fietsonderdelen van hem. Sinyard vroeg Fisher of hij zijn fietsen mocht uitproberen. Uiteindelijk ging hij een stap verder en liet de frames in 1981 verschepen naar China, waar hij ze in grote oplage liet maken en ze de naam Stumpjumpers gaf. Mike Sinyard geeft toe dat hij zich heeft laten inspireren door Tom Ritchey en Gary Fisher.

1983

In 1983 verkocht iedere fietswinkel in de USA mountainbikes. Inmiddels was het zo ver dat Fisher samenwerkte met Shimano, die hem raadpleegde voor ideeën over het produceren van materialen.

1986

Shimano in Japan was marktleider op het gebied van onderdelen voor racefietsen. Specialized in Amerika volgde met het maken van hele mountainbikes. Daarna volgde Europa. Specialized verscheen in New York Magazine en Newsweek. Daarna startte de mountainbike gekte pas écht. Er werden tientallen miljoenen mountainbikes verkocht. In 1986 gingen er meer mountainbikes dan normale fietsen over de toonbank.

1996

In 1996 werd het mountainbiken een officieel Olympische sport. Bart Brentjens uit Nederland werd de eerste Olympisch Kampioen

Wist je dat?

Op de fietsen die in het begin werden gebruikt, zaten geen voorremmen of versnellingen. De allereerste fietsen waren daarom singlespeed. De fietser moest de fiets schuin laten lopen en afremmen met zijn voet. Gewoon remmen kon niet, omdat de snelheid hiervoor te hard ging. Tijdens dit testen van fietsen zijn er véél ongelukken gebeurd.

Omdat de groep telkens nieuwe onderdelen nodig had, werden ze goed in het opsporen van zaken die oude fietsonderdelen verkochten.

In het eerste jaar verkochten Gary Fisher, Charlie Kelly en Tom Ritchey 160 mountainbikes. In het tweede jaar waren dat er al meer dan 1000!

Tom Ritchey maakte in zijn eentje soms wel 50 frames in drie weken.

De oorspronkelijke mountainbikers begonnen mountainbikes in elkaar te zetten voor hun vrienden. Er waren natuurlijk maar een paar mannen die wisten hoe het moest, dus het werd gezien als een kunst.

Charlie Cunningham was een engineer van Berkley en gaf ook zijn eigen draai aan het frame maken: hij maakte ze van aluminium. Hij was geen atleet, maar ging veel sneller dan zijn clubgenoten omdat zijn fiets zoveel lichter was.

Bronnen

Wil je zelf meer leren over de geschiedenis van het mountainbiken?
We zien je graag langskomen! Maar nu kun je alvast de volgende bronnen raadplegen:

Geschiedenis levend houden?

Wil jij een bijdrage leveren aan onze missie om de geschiedenis van het mountainbiken te blijven vertellen?
Bekijk hier hoe je kunt bijdragen.

Image of a tree and man with a bike on his sholder